Cúm mùa thường xảy ra vào thời tiết lạnh, đặc biệt giai đoạn chuyển mùa đông xuân. Trong năm 2024 và tính đến thời điểm hiện nay, Trung tâm Bệnh Nhiệt đới- Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Giang đã điều trị cho hàng trăm ca bệnh cúm mùa, trong đó có nhiều trường hợp nặng phải thở ô xy và thở máy, một số trường hợp quá nặng, quá khả năng phải chuyển tuyến trên. Trong những ngày thời tiết liên tục trở lạnh, mưa, gió mùa, bệnh cúm có chiều hướng gia tăng.
Bệnh cúm mùa (seasonal flu) đã có từ rất lâu ở hầu hết các nơi trên thế giới, thường gây ra bởi vi rút cúm A/H1N1, A/H3N2 và cúm B, lây trực tiếp từ người sang người qua đường hô hấp. Thế giới đã ghi nhận nhiều đại dịch cúm với hàng trăm triệu người mắc và có thể tử vong cướp đi sinh mạng của hàng triệu người. Ngoài ra, cúm gia cầm A/H5N1 được ghi nhận với tỷ lệ tử vong rất cao, tuy nhiên cúm gia cầm ít lây truyền từ người sang người.
Thời gian gần đây, chúng tôi tiếp nhận nhiều bệnh nhân cúm mùa nhập viện với các biến chứng nặng, hay xảy ra trên các bệnh nhân có nhiều bệnh lý nền như tim mạch, hô hấp, nội tiết, người đang dùng các thuốc ức chế miễn dịch,.. Ở trên người khỏe mạnh có hệ miễn dịch tốt thì các biểu hiện cúm thường nhẹ như là sổ mũi, ngạt mũi, hắt hơi, ho, đau người, sốt và nếu được nghỉ ngơi, giữ ấm, ăn uống đầy đủ và uống thuốc cảm cúm thông thường thì thường tự khỏi và không phải nhập viện. Tuy nhiên, ở những người có hệ miễn dịch yếu mang bệnh nền, bệnh mạn tính hoặc người cao tuổi… thì vi rút sẽ tấn công mạnh vào hệ hô hấp và gây ra những biến chứng như viêm phổi, bội nhiễm các vi khuẩn, viêm cơ tim, suy hô hấp nặng, suy đa tạng có thể phải thở máy, nguy cơ tử vong cao.
Tại thời điểm hiện tại có 18 bệnh nhân cúm đang điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Giang trong đó có 2 trường hợp diễn biến nặng có tổn thương phổi nặng, suy hô hấp là người cao tuổi có bệnh nền, 1 trường hợp nằm tại Trung tâm Bệnh nhiệt đới đang thở ô xy MAST, 1 trường hợp nằm tại khoa hồi sức tích cực - chống độc phải thở máy.
Chúng ta cũng cần phân biệt rõ triệu chứng cảm lạnh và bệnh cúm. Cảm lạnh (cold) là cơ thể bị nhiễm gió lạnh, mưa lạnh thường gây mệt mỏi qua loa vài ngày tự khỏi, còn cúm (flu) thì là một bệnh do tác nhân là vi-rút cúm gây ra các triệu chứng đường hô hấp và toàn thân như ho, sốt, ngạt mũi, hắt hơi, chảy nước mũi, khó thở, đau đầu, đau mỏi toàn thân... tuỳ từng người bệnh mà triệu chứng có thể ở các mức độ nặng, nhẹ khác nhau và có thể gây biến chứng nguy hiểm cần phải điều trị.
Tiêm vắc-xin: Biện pháp hiệu quả phòng chống cúm mùa
Tổ chức Y tế thế giới và các Hiệp hội về bệnh hô hấp, tim mạch... đưa ra khuyến cáo những đối tượng như người cao tuổi, người có hệ miễn dịch yếu, người mắc các bệnh nền, bệnh mạn tính, bệnh ung thư, phụ nữ chuẩn bị mang thai hoặc đang mang thai, trẻ em dưới 5 tuổi... nên chủ động tiêm phòng cúm hàng năm để phòng bệnh. Vắc-xin cúm mùa sẽ giúp hệ miễn dịch của chúng ta chống đỡ được vi-rút khi có dịch cúm và nếu mắc bệnh thì sẽ giảm nguy cơ tiến triển nặng. Cần lưu ý, việc tiêm phòng vắc-xin cúm cần nhắc lại hàng năm chứ không phải tiêm 1 lần mà miễn dịch lâu dài.
Đối với phụ nữ mang thai 3 tháng đầu, nếu mắc cúm mùa cần phải được theo dõi chặt chẽ, vì vi-rút cúm ảnh hưởng đến sự phát triển của bào thai có thể gây dị dạng thai. Vì vậy, phụ nữ trước khi mang thai cần chủ động tiêm vắc-xin phòng cúm, kể cả khi đã có thai vẫn có thể tiêm được vắc-xin cúm.
Bệnh cúm mùa có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, tuy nhiên hoàn toàn có thể phòng ngừa nhờ tiêm vắc-xin. Các biện pháp phòng bệnh không đặc hiệu như: Tăng cường vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang, vệ sinh tay, giữ ấm, ăn uống đầy đủ dưỡng chất, vệ sinh môi trường như tránh không khí ẩm thấp, thiếu ánh nắng, vệ sinh bề mặt, hạn chế tiếp xúc nơi đông người.
Mỗi năm, thế giới có khoảng 1 tỉ ca mắc cúm, 3-5 triệu ca diễn biến nặng và 400.000-700.000 ca tử vong.
Cúm mùa (chủ yếu cúm A và cúm B gây suy giảm sức đề kháng và hệ thống miễn dịch. Người bệnh có thể tử vong do một số lý do như viêm phổi do vi rút, gây suy hô hấp.
Cúm mùa gây suy giảm hệ miễn dịch, gây viêm phổi do bội nhiễm vi khuẩn, gây suy hô hấp. Nhiễm khuẩn huyết, cũng do bội nhiễm vi khuẩn. Cúm mùa cũng có thể gây ra viêm cơ tim.
Bên cạnh đó, cúm mùa còn làm tăng tình trạng viêm, gây hội chứng tăng đông, dễ hình thành cục máu đông.
Do vậy, trên bệnh nhân có bệnh nền như tiểu đường, hen phế quản, COPD, bệnh tim mạch... nhiễm cúm mùa làm tăng gấp 5-6 lần nguy cơ tử vong do nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não, tắc mạch phổi.
Nhiều người vẫn nghĩ cúm mùa là bệnh thông thường không nguy hiểm, nhưng thực tế tại các bệnh viện lại cho thấy rất nhiều ca nặng phải nhập viện.
Trong đó, hầu hết bệnh nhân là người cao tuổi hoặc người mắc nhiều bệnh lý nền. Đáng ngại nhất là biến chứng viêm phổi nặng, có thể dẫn đến suy hô hấp, suy đa tạng.
Viêm phổi nặng của bệnh nhân có thể là khởi động của nhiễm vi rút cúm gây ra. Sau đó nhiễm thêm vi khuẩn khác nữa đó là điều kiện thuận lợi, trên cơ địa bệnh nhân có bệnh nền thì đó là yếu tố tăng nặng cho người bệnh, tăng nguy cơ mắc các biến chứng khác như bội nhiễm vi khuẩn kèm theo như viêm phổi, nhiễm trùng huyết, nặng hơn sẽ dẫn đến suy hô hấp hoặc suy đa tạng.
Dấu hiệu bệnh chuyển nặng cần cẩn trọng
Người có hệ miễn dịch bình thường mắc cúm có thể chỉ có triệu chứng nhẹ, chủ yếu điều trị triệu chứng và khỏi bệnh sau 5-7 ngày. Đối với người có bệnh nền, người cao tuổi, phụ nữ có thai, người béo phì, trẻ em cần cẩn trọng khi mắc cúm.
Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh cúm mùa thường xuất hiện một cách đột ngột. Người mắc cúm có thể trải qua một hoặc nhiều trong số các triệu chứng như sốt hoặc cảm giác rét run; ho kéo dài; đau họng rát; tắc nghẽn mũi hoặc chảy nước mũi liên tục.
Đau cơ và mệt mỏi chung toàn thân; đau đầu dữ dội; mệt mỏi không rõ nguyên nhân; nôn mửa và tiêu chảy, đặc biệt phổ biến ở trẻ em.
Bên cạnh đó các trường hợp nặng có thể tiến triển đến các triệu chứng như khó thở; nhịp tim nhanh; hạ huyết áp.
Với các trường hợp nặng, có thể cần can thiệp hỗ trợ hô hấp trong vòng ít nhất 48 giờ.
Cần theo dõi các biểu hiện hô hấp khi mắc cúm mùa. Nên nhập viện ngay nếu có biểu hiện suy hô hấp như thở nhanh nông, SpO2 hạ dưới 95%.
Khuyến cáo với cộng đồng phòng, chống cúm mùa
Để chủ động phòng chống cúm mùa, mọi người cần thực hiện các biện pháp sau:
- Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che bằng khăn vải hoặc khăn tay hoặc khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp.
- Chú ý, đeo khẩu trang tại nơi tập trung đông người, trên các phương tiện giao thông công cộng; thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay (nhất là sau khi ho, hắt hơi).
- Đặc biệt không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng; hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh cúm hoặc các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh khi không cần thiết.
- Khuyến cáo tiêm vắc xin cúm mùa phòng bệnh; thực hiện lối sống lành mạnh; ăn thức ăn đủ chất dinh dưỡng để ngăn ngừa nhiễm vi rút cúm; tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức khỏe.
Khi có triệu chứng ho, sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi, không tự ý làm xét nghiệm và mua thuốc điều trị tại nhà mà cần liên hệ với cơ sở y tế để được tư vấn, khám và xử trí kịp thời.
Nguồn: Trung tâm Bệnh nhiệt đới.
