Ca bệnh điển hình: Suýt tử vong do ngộ độc Metformin gây toan chuyển hoá nặng

Hồi 14 giờ, ngày 5/5/2025, khoa Cấp cứu – Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Giang tiếp nhận bệnh nhân Giáp Ngọc C. (70 tuổi, trú tại xã Thái Đào, huyện Lạng Giang) trong tình trạng mệt lả, khó thở, kích thích vật vã. Bệnh nhân được thở oxy, truyền dịch và thực hiện xét nghiệm khí máu cấp cứu.

Kết quả cho thấy các chỉ số chuyển hoá đều rối loạn nghiêm trọng: pH máu 6,6 (bình thường: 7,35–7,45), HCO₃⁻: 1,7 mmol/L (bình thường: 21–29 mmol/L), lactat tăng rất cao tới 15 mmol/L (bình thường: 0,5–2,2 mmol/L), kali máu: 5,7 mmol/L. Đây là những dấu hiệu điển hình của tình trạng toan chuyển hoá nặng do tăng axit lactic – một tình trạng cấp cứu nguy kịch, đe doạ tính mạng nếu không xử trí kịp thời.

Ngay lập tức, bệnh nhân được hội chẩn khẩn cấp với các bác sĩ Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc. Qua khai thác tiền sử, ghi nhận bệnh nhân mắc đái tháo đường type 2 nhiều năm, có suy thận mạn, suy tim, tăng huyết áp và đang sử dụng Metformin dài ngày. Đáng chú ý, bệnh nhân không có tiền sử sử dụng rượu bia – loại trừ một nguyên nhân gây toan chuyển hoá khác. Từ các dữ kiện lâm sàng và tiền sử bệnh rõ ràng, các bác sĩ chẩn đoán: ngộ độc Metformin gây toan lactic mức độ rất nặng, cần triển khai ngay các biện pháp hồi sức chuyên sâu để cứu sống bệnh nhân.

Bệnh nhân được chuyển gấp lên Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc và xử trí theo phác đồ hồi sức hiện đại: theo dõi liên tục các chỉ số sinh tồn, kiềm hoá máu, kết hợp lọc máu liên tục.

Lọc máu liên tục là một trong những kỹ thuật hồi sức hiện đại được triển khai tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Giang trong những năm gần đây. Phương pháp này không chỉ giúp cân bằng lại rối loạn chuyển hoá, hỗ trợ chức năng thận bị suy, mà còn giúp loại bỏ nhanh chất độc tích tụ trong máu, đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp như ngộ độc thuốc, nhiễm toan nặng do suy thận hoặc biến chứng do thuốc điều trị.

Sau 3 ngày điều trị tích cực, tình trạng của bệnh nhân C. cải thiện rõ rệt: các chỉ số chuyển hoá trở về mức bình thường, bệnh nhân tỉnh táo, huyết động ổn định. Dự kiến bệnh nhân sẽ được ra viện trong 1–2 ngày tới.

Bác sĩ Hoàng Đăng Điện, Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc, người trực tiếp điều trị, chia sẻ:
“Đây là ca bệnh rất điển hình nhưng cũng rất nguy hiểm. Ngộ độc Metformin gây toan lactic là biến chứng hiếm nhưng tỷ lệ tử vong rất cao, đặc biệt ở người bệnh có nhiều bệnh nền như suy thận, suy tim. Nếu không kịp thời nhận định và triển khai các biện pháp hồi sức hiện đại, như lọc máu liên tục, thì khả năng sống sót là rất thấp.”

 Ảnh

Metformin là thuốc điều trị đái tháo đường phổ biến, an toàn nếu được sử dụng đúng đối tượng và được theo dõi chặt chẽ. Tuy nhiên, trong trường hợp người bệnh có chức năng thận suy giảm – dù cấp hay mạn – thuốc có thể tích luỹ và gây ra biến chứng toan lactic, rất dễ bị bỏ sót nếu không được theo dõi sát sao.

Qua ca bệnh này, Bác sĩ Hoàng Đăng Điện khuyến cáo: Người bệnh đái tháo đường, đặc biệt là người cao tuổi, cần được theo dõi chức năng thận định kỳ khi sử dụng Metformin. Khi có biểu hiện bất thường như mệt mỏi kéo dài, khó thở, đau bụng, rối loạn ý thức… cần đến ngay cơ sở y tế. Tuyệt đối không tự ý tăng liều hoặc kéo dài việc sử dụng thuốc mà không có sự theo dõi của bác sĩ.

Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Giang hiện là một trong những đơn vị y tế tuyến tỉnh đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật hồi sức tích cực chuyên sâu như lọc máu liên tục, lọc huyết tương… góp phần nâng cao chất lượng cấp cứu – hồi sức, giảm tỷ lệ tử vong ở các bệnh lý nặng, phức tạp.

Nguồn: Phòng CTXH