Trẻ Sơ sinh có thể phải chịu tác dụng bất lợi của thuốc dùng cho người mẹ khi mang thai. Do khả năng thải trừ thuốc của trẻ sơ sinh rất kém, một số thuốc có thể bị tích lũy đáng kể và gây độc cho trẻ. Khoảng 2-3% số trẻ ra đời bị bị dị tật bẩm sinh, trong đó khoảng 5%( tương đương khoảng 0,1% tổng số trẻ) có nguyên nhân là do dùng thuốc trong thời kỳ mang thai. Thuốc dùng cho người mẹ có thể gây tác dụng trực tiếp hoặc gián tiếp cho thai nhi . Khi người mẹ mang thai dùng thuốc , các thuốc có thể được vân chuyển qua rau thai vào vòng tuần hoàn của thai. Read more
Trẻ Sơ sinh có thể phải chịu tác dụng bất lợi của thuốc dùng cho người mẹ khi mang thai. Do khả năng thải trừ thuốc của trẻ sơ sinh rất kém, một số thuốc có thể bị tích lũy đáng kể và gây độc cho trẻ. Khoảng 2-3% số trẻ ra đời bị bị dị tật bẩm sinh, trong đó khoảng 5%( tương đương khoảng 0,1% tổng số trẻ) có nguyên nhân là do dùng thuốc trong thời kỳ mang thai. Thuốc dùng cho người mẹ có thể gây tác dụng trực tiếp hoặc gián tiếp cho thai nhi . Khi người mẹ mang thai dùng thuốc , các thuốc có thể được vân chuyển qua rau thai vào vòng tuần hoàn của thai. Lợi dùng quá trình này thuốc có thể được dùng cho người mẹ để điều trị những rối loạn của thai nhi. Tuy nhiên khi dùng cho phụ nữ có thai thì thuốc có thể lại gây hại cho thai nhi. Vì vậy cần đặc biệt chú ý tới một số thuốc khi dùng cho phụ nữ có thai.
Những loại thuốc có nguy cơ:
Các thuốc chữa tăng huyết áp (ức chế men chuyển dạng angiotensin, thuốc lợi tiểu furosemid, thiazid). Nếu dùng furosemid do thải trừ nước quá nhanh và điều trị huyết áp giảm đột ngột dẫn tới giảm tưới máu tử cung cho thai. Nếu dùng kéo dài sẽ dẫn đến thai chết lưu.
Các kháng sinh nhóm cyclin (doxycyclin, tetracyclin). Ví dụ: dùng tetracyclin sẽ gây vàng răng cho trẻ sau này.
Thuốc chống đông máu (wafarin), thuốc chữa Bazedo, thuốc chống ung thư (gây độc tế bào).
Dẫn xuất vitamin A liều cao dùng chữa bệnh vẩy nến, chữa da mặt và các bệnh ngoài da khác… Vì thế khi dùng các thuốc này, muốn có thai phải 3 tháng sau khi dùng paracetamol. Nếu bị táo bón, nên uống nhiều nước, ăn nhiều rau, quả trước khi dùng thuốc nhuận tràng. Nên nhớ, mặc dù có thuốc an toàn cho phụ nữ mang thai nhưng hạn chế dùng vẫn hơn.
Đối với thuốc có bản chất là gây hại cho thai nhi thì dùng với liều lượng rất nhỏ và vào thời kỳ không nhạy cảm của thai nhi vẫn có khả năng gây hại cho thai. Thuốc dùng cho bà mẹ mang thai không chỉ ảnh hưởng tới thai nhi mà còn ảnh hưởng tới đứa trẻ khi chào đời. Tình trạng này xảy ra khi dùng thuốc vào thời điểm sắp sinh.
Măc dù vậy phụ nữ có thai vẫn phải bổ sung các vitamin và khoáng chất đầy đủ cho sự phát triển của thai nhi như: Canxi, muối Fe và một số hỗn hợp các vitamin (obimin, sắt, acid folic). Tuy nhiên, khi dùng cần chú ý tới hàm lượng vitamin A trong các thuốc này vì thừa vitamin A lại có hại( dùng kéo dài vitaminA>5000IU/ ngày trong khi vẫn ăn uống đầy đủ nguy cơ thừa vitamin A, gây quái thai. nên khi dùng các chế phẩm chứa vitamin cần xem thành phần, hàm lượng của vitamin A để không uống quá liều vitamin A.
Một số lưu ý cho các nhóm thuốc thông thường sử dụng trên phụ nữ mang thai:
Thuốc kháng sinh và kháng Virus
Kháng sinh an toàn nhất trong thai kỳ là các penicillin và cephalosporin.
Nếu dị ứng với penicillin, thì thay bằng nhóm Macrolide (azithromycin, Clarithromycin).
Kháng virus: Không nên sử dụng
Thuốc cho Đường tiêu hóa
Sử dụng các thuốc ít tác động trên thai nhi (cimetidin, ranitidin) hoặc không hấp thu (Sucralfat).
Không được dùng misoprostol do gây sẩy thai
Thuốc ức chế bơm proton: Không liên quan đến việc tăng đáng kể dị tật trên thai nhi. Tuy nhiên cần thận trọng và phải có chỉ định của bác sĩ.
Thuốc giảm đau
Paracetamol là thuốc an toàn nhất
Không sử dụng NSAID trong ba tháng đầu và ba tháng cuối của thai kỳ
Không nên sử dụng các thuốc có chứa celecoxib và etoricoxib trong toàn bộ thai kỳ.
Dùng các sản phẩm viên vitamin và khoáng chất
Phối hợp theo công thức dùng cho phụ nữ mang thai.
Uống Vitamin ngay sau bữa ăn.
Viên Canxi: uống buổi sáng, viên chứa sắt: uống buổi chiều-tối.
Vitamin tan trong dầu: A-D-E-K: tích lũy trong cơ thể: không tự ý dùng liều cao, kéo dài.
* Nguyên tắc dùng thuốc cho phụ nữ có thai
Hạn chế tối đa dùng thuốc, nên chọn các phương pháp điều trị không dùng thuốc.
Tránh không dùng thuốc trong 3 tháng đầu thai kỳ.
Khi cần thiết, dùng thuốc liều thấp nhất có hiệu quả với thời gian ngắn nhất để hạn chế thấp nhất những nguy cơ của thuốc đối với thai nhi.
Lựa chọ những loại thuốc đã được chứng minh là an toàn cho phụ nữ có thai. Tránh dùng những thuốc chưa được sử dụng rộng rãi cho phụ nữ có thai.
DSCK cấp 1 Thân Thị Hiền
Tài liệu tham khảo
Tiếng Việt:
Bộ Y tế, Dược thư Quốc gia -2015.
Bộ Y tế, Dược lâm sàng- Sách dùng đào tạo dược sĩ đại học; Nhà xuất bản Y hoc 2011.
Tiếng Anh
Clinical drug therapy - Mary Jo Kirkpatrick, Anne Collins Abrams
